ИТ-секторот – скриениот адут на Бугарија во одбраната на иднината

TEMU

#1 Најпродаван артикл

Сет од 5 парчиња заштитник на кабли, прекривка за заштита на кабли од ТПУ, додатоци за заштита на кабли, без батерија, за мобилни телефони, комплет за заштита на податочни линии

4.8 (10276)

54 ден

-73%

206 ден

Купи сега

СВЕТ

ИТ-секторот – скриениот адут на Бугарија во одбраната на иднината

16 ноември 2025

• од Станча Јаќимовски

Бугарија се наоѓа пред историска можност да стане водечки играч во европската одбранбена индустрија. Иако земјата долго време беше позната по аутсорсинг услуги и развој на софтвер, новите геополитички предизвици и технолошки промени ја туркаат бугарската ИТ-индустрија кон трансформација во клучен фактор за безбедноста на иднината.

Од технократија до одбрана: парадигматска промена

Во време кога многумина веруваа дека традиционалната војна е дел од минатото, конфликтот во Украина ја разбуди Европа и покажа дека безбедноста бара постојани инвестиции и адаптација. Дроновите, вештачката интелигенција, автономните системи и модерните софтверски решенија го менуваат начинот на кој се водат конфликтите.

Во оваа нова реалност, бугарскиот ИТ-сектор, со силен развој во автомобилската индустрија, анализата на податоци, сајбер-безбедноста и сензорните системи, добива можност да го преточи своето знаење во конкретни производи со двојна намена – и цивилни и одбранбени.

SAFE – финансискиот мотор што може да донесе над 3.2 милијарди евра

Еден од најголемите поттикнувачи е европскиот механизам SAFE (Security Action for Europe), кој може да обезбеди над 3.2 милијарди евра за модернизација на бугарската одбранбена индустрија. Според експертите, до една милијарда евра може да се вратат во локалната економија преку индустриски партнерства и офсет програми, доколку земјата ги искористи шансите на вистински начин.

Иако конкуренцијата е силна – со земји како Полска, Чешка, Германија и Франција – Бугарија има предност во агилноста и квалитетната технолошка работна сила.

Потребата од создавање „созвездие“, а не само „поларни ѕвезди“

Иако Бугарија веќе има успешни компании како EnduroSat и Dronamics, експертите од БАСКОМ (Бугарската асоцијација на ИКТ-компании) сметаат дека земјата треба да изгради широка технолошко-одбранбена екосистема. Само така, поединечните успеси може да се претворат во стратешка сила.

„Имаме поларна ѕвезда, но ни треба созвездие“, истакнува Марина Шидеров од БАСКОМ, истакнувајќи дека ИТ-знаењето мора да се спои со напредна хардверска експертиза.

Војните се менуваат – боиштата се насекаде

Современите конфликти се асиметрични. Тие не се водат само на копно или воздух, туку и во кибер-просторот, финансиите, биологијата и медиумските платформи. Поради тоа, експертите нагласуваат дека одбраната бара мултидисциплинарни тимови: ИТ-инженери, биолози, финансиски аналитичари и сајбер-специјалисти.

Особено загрижувачки е ефектот на вештачката интелигенција, која „не само што ја зголемува интелигенцијата, туку ги зголемува и намерите“, како што предупредува Доброслав Димитров, технолошки претприемач. Тој објаснува дека денес група од четири или петмина може да создаде биолошко оружје – нешто што порано бараше ресурси на цела држава.

Човечката природа vs. супермоќните технологии

Главниот парадокс на современиот свет, според Димитров, е разликата помеѓу технолошкиот напредок и непроменетата човечка природа:

„Имаме технологии за 22. век, но се управуваме со инстинкти од палеолитот.“

Овој судир создава огромни ризици, поради што одбранбениот сектор мора да се води од визија, претпазливост и одговорност.

Сврх-адаптивноста – единствениот пат напред

Во свет каде знаењето старее за 3–5 години, а конфликтите стануваат непредвидливи, единствениот начин за одржување стабилност е развој на системи кои можат да се приспособуваат во реално време. Таквите системи се иднината на одбраната – и токму тука Бугарија може да стане лидер.